De vrijmetselarij is geen sekte. Een sekte is immers een kleine of grote
groep die zich van een oorspronkelijke religieuze groepering heeft afgescheiden.
De vrijmetselarij is nergens van afgescheiden, is - met andere woorden
- nog de oorspronkelijke groepering.
11. Is de vrijmetselarij een geheime groepering?
De gebouwen waar de vrijmetselaren bijeenkomen, kunnen zonder veel problemen
door elke werkelijke nieuwsgierige ontdekt worden. Vaak kan men in het
telefoonboek van een stad onder "Vrijmetselarij" of "Maçonnerie"
ook adressen vinden. Dus in die zin is de vrijmetselarij geen geheime groepering.
Wél zal het zo zijn dat men als buitenstaander niet zomaar een ledenlijst
van een loge in handen krijgt. Naast de vele vrijmetselaren die hun lidmaatschap
openlijk aan buitenstaanders laten blijken via b.v. een sieraadje of een
speldje in het knoopsgat of door hun aanwezigheid op voorlichtingsbijeenkomsten,
is er een aanzienlijk grotere groep die het niet ter zake doende vindt
om te koop te lopen als vrijmetselaar: "Je moet een vrijmetselaar aan zijn
daden herkennen en niet aan zijn sieraden". Bovendien zijn er in deze groep
nogal wat leden met het besef dat de vrijmetselarij in het verleden tot
veel misverstanden aanleiding heeft gegeven o.a. in de politiek. Daardoor
werden zij ook in veel landen verboden, een korte tijd zelfs ook in ons
liberale Nederland. Haar leden werden in de ban gedaan of zelfs vervolgd,
o.a. nog door het regime van Nazi-Duitsland. In die omstandigheden werd
het veelal verstandig gevonden het lidmaatschap geheim te houden. In de
westerse democratieën is de vrijmetselarij nergens verboden, waardoor
zij onmiddellijk haar geheime karakter als organisatie heeft verloren. (Zie ook de pagina over Geheimzinnigheid.)
12. Is de vrijmetselarij mystiek?
Ziet men in het woord mystiek, anders dan geheim, bijvoorbeeld een verborgen,
innerlijke relatie met (een) God, of zomaar een diepe religieuze beleving,
dan moet het antwoord tweeledig zijn : het kán wel, maar het hoeft
niet zo te zijn. Dat is namelijk afhankelijk van de instelling van de individuele
leden en van de loges. Het plechtige karakter dat bijeenkomsten van een
loge kunnen hebben, met daarbij bepaalde rituele handelingen, kan bij velen
een versterking van hun religieus beleven betekenen. Bij anderen echter
zal de vrijmetselarij niet als mystiek overkomen.
Wel kunnen de achterliggende filosofieën, bedoelingen, gebruiken en
de aard van de bijeenkomsten leiden tot een aparte sfeer. En die sfeer
valt eigenlijk niet goed te omschrijven. Ieder vrijmetselaar kent hem,
maar deze is zó uniek dat men het niet kan uitleggen, zelfs niet
met vergelijkingen. Als bijv. geprobeerd zou worden die sfeer te gaan omschrijven
als fijn-weer-bij-elkaar-te-zijn, van gemeenschappelijkheid, van broederschap
en dergelijke, is dat onvoldoende duidelijk voor de buitenstaander. Er
is sprake van een specifiek soort broederschap, van mensen die elkaar meestal
voor het eerst bij de vrijmetselarij hebben leren kennen, die elkaar in
het dagelijks leven waarschijnlijk niet zouden hebben zien staan, die tevoren
nooit een affectie voor elkaar zouden hebben gekregen. Er is een band ontstaan
tussen totaal verschillende mensen die allen dezelfde ervaringen hebben
opgedaan en daardoor dat gemeenschappelijke gevoel krijgen. En dat gemeenschapsgevoel
zal door menig vrijmetselaar toch als iets mystieks ervaren worden.
Bovendien wordt dit gevoel ondersteund door het besef, dat men samen in
dezelfde relatie staat tot een scheppend beginsel.
13. Is de vrijmetselarij occult?
Er zijn leden voor wie de vrijmetselarij occulte aspecten heeft. Volgens
Nel Noordzij in haar woordenboek van magie, occultisme en parapsychologie
is occultisme : Theorie en praktijk van de nog niet wetenschappelijk te
verklaren natuurverschijnselen en -krachten. In die zin een verborgen leer.
Ook wel verborgen genoemd omdat de magische-occulte toepassing van deze
krachten voor de niet-ingewijde gevaarlijk kan zijn. De oude wijsheidsleren
zoals de joodse Kabbala, het Zen-boeddhisme, de I Tjing, de Tarot, de Alchemie,
Theosofie, Antroposofie en de leer van de Rozenkruizers als ook de magie
hebben een esoterische kern die onder het occultisme valt.
14. Is de vrijmetselarij esoterisch?
Als men onder esoterisch (:verborgen) verstaat: datgene wat pas door
training en inwijding, en bovendien door middel van intuïtie toegankelijk
wordt, dan is de vrijmetselarij inderdaad esoterisch te noemen.
15. Is de vrijmetselarij een religie of wereldbeschouwing?
De vrijmetselarij is geen religie, hoewel zij gebruik maakt van symbolen
en ritualen. Elk rituaal heeft iets plechtstatigs, zo ook dat van de vrijmetselarij.
Menigeen zal die plechtstatigheid als nauw verwant voelen met een godsdienstige
plechtigheid. Dat is ook niet zo verwonderlijk omdat bij vrijwel alle godsdiensten
gebruik wordt gemaakt van ritualen en symbolen. Elke gelovige islamiet,
jood, katholiek, protestant leert in zijn leven omgaan met ritualen en
symbolen, maar dan vrijwel uitsluitend in samenhang met een godsdienstig
gebeuren.
De vrijmetselarij, door sommigen opgevat als een levenshouding, als een
benadering van levensproblemen, zou men veeleer een mengeling kunnen noemen
van een wereld- en een levensbeschouwing. De wereld is bevolkt met boeddhisten,
christenen, hindoes, joden, moslims en anderen, met witte, gele, rode,
bruine en zwarte mensen die met elkaar als broeders zullen moeten leven,
zo meent de vrijmetselaar. Daarom ook is de vrijmetselarij in zekere zin
humanistisch te noemen. De mens wordt centraal gesteld. Alle aandacht wordt
gegeven aan "Ken U Zelve", aan onderlinge verhoudingen en gebeurtenissen
tussen mensen, tussen jezelf en de anderen (broederschap). Zo kan de vrijmetselarij
voor velen ook een verruiming van hun religieuze leven betekenen.
16. Erkent de vrijmetselarij het bestaan van een hogere macht?
De vrijmetselarij in Nederland gaat uit van een bestaan van een hogere
macht die zij " de Opperbouwmeester of Opperbouwheer des Heelals " noemen.
Met deze omschrijving kan elk afzonderlijk lid zich een eigen voorstelling
maken van die hogere macht. En dat - vindt men - mag nooit een onderdeel
van discussie uitmaken. Er zijn ook vrijmetselaren die daarnaast - of zonder
een hogere macht erkennen - streven naar de volmaking van de mensheid.
Iemand die zich echter nadrukkelijk atheïst noemt, zal moeite hebben
zich te vinden in de doelstellingen van de vrijmetselarij.
17. Hoe verhoudt de vrijmetselarij zich tot de godsdiensten?
De vrijmetselarij erkent de vrijheid van ieder individu om een eigen
godsdienstige overtuiging te hebben, mits die overtuiging niet aan anderen
wordt opgedrongen.
Daartegenover staat dat sommige godsdiensten een gereserveerde of afwijkende
houding aannemen tegenover de vrijmetselarij.
18. Hoe verhoudt de vrijmetselarij zich tot het modern humanisme?
De moderne humanist zoekt naar de zin van het leven en vindt dat het
antwoord niet kan bestaan in het aanwijzen van een doel buiten het leven.
Daarom stelt hij de mens en zijn waardigheid centraal. Indien de humanist
de erkenning van een hogere macht niet bij voorbaat verwerpt, zal hij zich
mogelijk in de vrijmetselarij kunnen vinden.
19. Hoe verhoudt de vrijmetselarij zich tot andere geestelijke stromingen?
De vrijmetselarij verdedigt principieel de grondvrijheden zoals die
o.a. in de Westeuropese cultuur geaccepteerd worden (vrijheid van godsdienst,
van vereniging, van meningsuiting, van onderwijs e.d.).
Alle geestelijke stromingen die óók deze grondvrijheden aannemen,
worden door de vrijmetselarij gerespecteerd.
20. Wordt er gediscussieerd over godsdiensten of politiek?
In de vrijmetselarij geldt als "spelregel" dat godsdienstige overtuigingen
niet ter discussie worden gesteld. Deze regel geldt ook voor politieke
opvattingen.