terug naar boekenpagina FAMA

 

 

 

Voor mij ligt een oud boek met de volgende opdracht in bruine inkt geschreven: "Aan den braaven Jongeling, Vincent van Gogh! wordt dit Boek, Bij gelegenheid van zijne eerste promotie op de`Latijnsche School in 's Haage, als een klein bewijs van achtinge en goedkeuringe tot verdere aanmoediging geschonken, door zijnen Vriend, Johannes Welters. Den 13 Septb. 1802."

 

En zo kreeg de grootvader van de beroemde schilder een van de oudste en bekendste encyclopedieën van symbolen cadeau. Het is de Nederlandse vertaling van Cesare Ripa. Iconologia, dat verschenen was in 1593 in Milaan en in 1644 uitgegeven in het Nederduits door de uitgever-drukker-dichter Dirck Pieterszoon Pers. Ripa heeft hier voor het eerst bijeenvergaard allegorieën van menselijke deugden en ondeugden, hartstochten, kunsten, hemellichamen, genegenheden enz. enz., alles omschreven en zinnebeeldig afgebeeld. Het was bedoeld als een modelboek of gids voor schilders, dichters, redenaars, beeldhouwers, tekenaars, architecten enz. Men vindt er symbolen geduid uit de oertijd, maar ook citaten uit de Bijbel, de Kerkvaders, de klassieke schrijvers; evenzeer werd ontleend aan modernere auteurs, die emblemata-bundels schreven verlucht met zinnebeeldige plaatsjes. Ripa's boek moet een voortreffelijke gids naar het rijk der symbolen geweest zijn ook voor de gilden van het bouwvak, waarvan de leden sinds de kathedralenbouw vertrouwd geraakt waren in de omgang met bouw- en lichtsymboliek. Spreken symbolen vandaag nog aan? De reclametekst "Zegt het met bloemen" heeft al geen enkele zeggenschap meer: in de Biedermeier-tijd wist men dat een sneeuwklokje "verwachting" betekende, een volle korenaar "goede daden", een roos "schoonheid" enz. Wanneer men een kransje borduurde voor een album amicorum, dan wist de ontvanger de verborgen boodschap te vatten door de eerste letter van elke bloem aaneen te rijgen tot een woord.

 

In deze tweede bundel over symbolen beperk ik mij hoofdzakelijk tot zinnebeelden, die onze dichters in de 18-de eeuw geheel volgens eeuwenoude traditie afbeeldden bij hun gedichten. En die spreken voor zichzelve wanneer het gaat over Macro- en Micro-cosmos, Kunst en Cultuur. Maar bij de Lichtbakens wordt het wat moeilijker. Hoe beeldde men abstracte begrippen af als Schoonheid of Wijsheid? Daarvoor nu is Ripa ook onze beste gids. Wij zullen zijn omschrijvingen gebruiken, maar er iets modernere plaatjes voor lenen, bij Arnold Houbraken, die circa 1750 uitgaf Een en veertigh stuks verscheydene Sinnebeelden. Amsterdam, L. Schenk (geen datum).

 

Ik hoop nu maar, dat U net als ik door het zien en weer bekijken van de zinnebeelden met der er bij behorende tekst, wat wijzer wordt van symbolen.

 

 

Voor inlichtingen en bestellingen

e-mail FAMA

terug naar boekenpagina FAMA