Tweehonderd jaar vrijmetselarij en meer in de digitale stad Deventer

Het klinkt als een anachronisme en toch is het realiteit. Een realiteit die is belichaamd in de oudste vereniging van Deventer, de loge Le Préjugé Vaincu, gevestigd in de Rijkmanstraat nr. 10. Een gebouw dat na de Tweede Wereldoorlog letterlijk uit het puin is herrezen.

Meer dan twee eeuwen na haar oprichting op 9 februari 1784 leeft de Deventer loge nog altijd ten volle en vormt een bron van levensgeluk voor vele moderne mensen die zich geïnspireerd weten door de weliswaar oude doch springlevende tradities, weergegeven in haar symbolen en ritualen. Want de vrijmetselarij arbeidt op de haar eigen wijze met behulp van die symbolen en ritualen als vertolking van idealen en gedachten, uitingen van de hoogste levensgeest.

De vrijmetselaar wordt in de ritus voorgehouden dat hij er naar heeft te streven een "beter mens" te worden. Hem wordt niet gevraagd een specifieke religieuze opvatting, al of niet belichaamd in een kerkgenootschap, te onderschrijven. De Orde van Vrijmetselaren in Nederland omvat vogels van zeer verschillende pluimage naar religieuze achtergrond: van vrijzinnig Hervormd tot Rooms-Katholiek, van Gereformeerd tot onkerkelijk, van Jood tot Moslem. Die verscheidenheid te eerbiedigen is een plicht voor haar leden. Het is door deze methode van werken dat het mogelijk is mensen gedurende zo'n lange periode te blijven boeien. Ondanks alle veranderingen in opvattingen op godsdienstig, cultureel, maatschappelijk en politiek gebied blijft deze methode aanspreken omdat zij tijdloos, of beter gezegd, van alle tijden is.

Ten tijde van de stichting van de loge behoorde Deventer met haar ruim 8000 inwoners tot de drie zogenaamde "grote steden" van Overijssel. Het was ook een garnizoensstad, reden waarom, bijv. vooral na de Franse tijd, het militaire element sterk vertegenwoordigd was in de loge.

Het jaar 1784 ligt midden in de toen zo veelbewogen "patriottentijd" en Deventer stond bekend als een patriottische stad. Het feit dat de loge bevolkt werd door zowel patriotten als prinsgezinden zegt duidelijk iets over één van de principes van de vrijmetselarij nl. tolerantie. De keuze van de naam van de loge is hierbij veelbetekenend: Le Préjugé Vaincu - Het Overwonnen Vooroordeel.

De eerste vrijmetselaren in de Deventer loge moest men zoeken binnen de patricische families uit Deventer en omgeving. Namen als: Van Doorninck, Iordens, Cramer, Van Marle en Umbgrove zijn ook nu nog hier niet onbekend. De loge wenste echter reeds in de vorige eeuw haar deuren ook bewust open te stellen voor anderen dan alleen degenen die tot de bovenlaag van de bevolking behoorden. Een overzicht vermeldt beroepen variërend van winkeliers en kooplieden, leerkrachten, militairen, juristen en artsen tot burgemeesters. Een verscheidenheid die tot op de dag van vandaag aanwezig is.

Le Préjugé Vaincu heeft een belangrijke rol gespeeld in het verbreiden van de vrijmetselarij in het Oosten van het land. Niet alleen door de eerbiedwaardige leeftijd van de loge maar ook vanwege het feit dat Deventer een centrale positie innam. Het ligt op een kruispunt van een Noord-Zuid verbinding en een niet minder gewichtige Oost-West verbinding, waarin vooral de postwegen van belang waren. Van de Deventer loge kan worden gezegd dat zij de moeder, grootmoeder, ja zelfs overgrootmoeder is geweest van nieuwe loges.
Zij was direct betrokken bij de oprichting van loges in Zutphen en Apeldoorn en indirect bij die van Doesburg-Doetinchem, Almelo, Hengelo, Enschede, Oldenzaal en Winterswijk.

Is uw belangstelling gewekt? Lees dan: "Met vallen en opstaan, tweehonderd jaar vrijmetselarij in Deventer." Auteur: Prof. Dr. Sj. Groenman.
U zult ontdekken wat de culturele en sociale invloed is geweest van de loge Le Préjugé Vaincu op de ontwikkeling van de stad Deventer.

Terug naar de openingspagina.