1736 ORDER OF ODD FELLOWS

"Na veel lijden en talrijke beproevingen ben ik herrezen, zuiver en volmaakt."
( J.C.Barchusen )

Deze Orde is duidelijk een Orde van het Filantropische type. Het begrip ‘odd fellow’ betekent ‘lid van een humanistische vereniging’. Van Dale noemt het een soort ‘vrijmetselaarsorde’.

Oorspronkelijk noemden ze zich ‘Odd fellows’. Een andere benaming is ‘The Three Link Fraternity’. De drie lichten staan dan voor F.L.T. - Friendship, Love and Truth.

De naam waarmee de Orde zich internationaal bekend maakt luidt ‘Independent Order of Odd Fellows’ ingekort tot I.O.O.F..

De stichtingsdatum 1736 is indicatief. Eigenlijk bestonden de ‘odd fellows’ van bij het begin van de 18° eeuw. Sommige historici verwijzen naar de ‘Fellow Citizens’ welke haar beginselen zocht in het Romeinse Rijk. De Romeinse legioenen in Groot-Brittannië werden trouwens ‘Fellow Citizens’ genoemd. In 1796 waren er al talrijke loges van de Odd Fellow. Het eerste historische document kennen we van 1748 dat gewag maakt van een loge ‘Lodge’ in de Globe Tavern. Het was Logenummer 9 met de naam ‘Loyal Aristarchus Lodge’. Na een korte periode, wanneer het aantal leden sterk achteruit liep, ontstond in 1803 een heropleving van de Orde. Ze verenigden zich in de ‘London Union Odd Fellows’ welke later een naamsverandering kent in ‘Grand Lodge of England’. Deze benaming heeft niets te maken met de Grand Lodge of Masonry. In 1814 beginnen zes loges uit Manchester met het vastleggen van hun ritualen.

De eerste Orde in de Verenigde Staten ontstaat in 1806 te New York onder de naam ‘Shakespaere Lodge No. 1’. De Orde breidde zich zeer snel uit en had een prachtig gebouw te San Fancisco dat in 1906 door een aardbeving werd vernield.

De Odd Fellows was aanvankelijk een typische aangelegenheid voor mannen. Hier werd evenwel snel ingezien dat ook de vrouw haar plaats kon innemen. Op 20/9/1851 werd een speciale graad, de Rebecca-graad, gecreëerd. In 1868 ontstond een onafhankelijke vrouwenloge die wel broederlijk samenwerkt met de Odd Fellows. De grote promotor was Schuyler Colfax die later Vice-President van de Verenigde Staten werd.

De Orde kent sinds 1868 eigenlijk twee Ordes binnen dezelfde schoot. De ‘Odd Fellows’ voor mannen en de ‘Rebecca-loges’ voor de vrouwen. Ook de jeugd komt aan bod. De jeugd afdeling is min of meer te vergelijken met de 'Demolay’ welke we in de verenigde Staten kennen als een soort voorportaal naar de Vrijmetselarij.

De Orde is internationaal gevestigd en breidt nog steeds uit vooral in Oost-Europa. Ze kreeg o.a. afdelingen in Duitsland - Wurtemberg in 1870, te Denemarken in 1878 en in Zweden in 1884.

Ook Nederland-België kreeg haar eerste loge op 19/3/1877 te Amsterdam. In 1899 volgden er loges te Groningen en Den Haag. Op 2/5/1900 werd de ‘Grootloge voor het Koninkrijk der Nederlanden’ opgericht.

België volgde met haar eerste loge in 1911. De eerste vrouwenloge kwam in 1920 te Amsterdam. Vandaag telt de Orde in Nederland en België 60 Odd Fellow loges, 40 Rebecca loges en 9 ‘Jong Odd Fellowclubs’ voor de jeugd. In totaal gaat het om 4000 leden.

De Orde aanvaard een Hogere Macht en elk mens is medeverantwoordelijk voor hetgeen zich afspeelt in de maatschappij. De drie principes van de Orde zijn Vriendschap, Liefde en Waarheid. Hier vinden we dan de weerklank van de Vrijmetselarij.

De Orde in Nederland-België engageert zich in vrijwilligerswerk voor geestelijk en lichamelijk gehandicapten. Zij ondersteunen dit project dat bekend staat onder de naam Stichting Ofinka. Internationaal hebben ze de stichting Thomas Wildey, genoemd naar de stichter van de Orde in de Verenigde Staten, die hulp verleend aan huisvesting, verzorging en verpleging van ouderen.

De reden waarom deze Orde wordt genoemd is omdat zij door Emile Dantinne en Jean Mallinger waren uitgenodigd om zich bij de FUDOSI te vervoegen. De Orde ging er echter niet op in. ( zie hoofdstuk FUDOSI )

Een gelijkaardige Orde is de ‘Order of the Ancient Foresters’ ( Orde van de Oude Houtvesters ) afgekort als AOF opgericht in 1834 te Groot-Brittannië. Ook deze Orde kent vertakkingen over een deel van Europa. We vinden ze voor het eerst in Nederland in 1880 en in België in 1905. De hoofdzetel bevindt zich in Londen. Deze Orde is geen occulte of mystieke Orde maar een Orde van het Filantropische type.

Van de Orde uit Nederland werd me door een van de leden de volgende tekst toegestuurd die ik graag in zijn volledigheid weergeef.

GESCHIEDENIS VAN DE I.O.O.F.

De ‘Independent Order of Odd Fellows’ is gegrondvest op de West Europese Cultuur. De Orde wordt hierdoor bepaald door het Joods-Christelijk denken dat, met de Grieks-Romeinse cultuur en het hieruit voortvloeiende Humanisme, onze normen en waarden heeft bepaald. De gedachtenwereld van de Verlichting in de 18e eeuw is van grote invloed geweest op ritualen van diverse Orden in hun ontwikkelingsfase in Groot-Brittannië en later in de 19e eeuw voor wat betreft de I.O.O.F. in Amerika.

De Orde bestaat bijna twee eeuwen. Het is een internationaal georganiseerde hiërarchische organisatie met aan de top de Soevereine Grootloge onder het voorzitterschap van de Soevereine Grootmeester. De Grootloges van diverse landen in de wereld hebben echter een grote mate van zelfstandigheid binnen deze organisatie. De Orde is gesticht in 1819 te Baltimore en kent zowel mannen- als vrouwenloges.

De ‘Independent Order of Odd Fellows’ vraagt van haar leden een geloof in een Hogere Macht en moeten van onbesproken gedrag zijn. Ze streeft ernaar in haar logezittingen, die eigenschappen in de mens te ontwikkelen, die leiden naar een grotere harmonie in de samenleving. Verdraagzaamheid en Broederschap staan dan ook hoog in hun vaandel.

De leden proberen in de vertrouwde besloten kring van de Loge de leerstellingen en de idealen eigen te maken en in hun persoonlijk leven toe te passen. Dit gedachtengoed van de Orde wordt geleidelijk kenbaar gemaakt aan haar leden. Omdat die kennis niet in één keer kan worden overgedragen kent de Orde een GRADENSTELSEL waarin die leerstellingen en idealen aan haar leden worden doorgegeven.

De I.O.O.F wordt ook wel de ‘Three Link Fraternity’ genoemd symbool voor Vriendschap, Liefde en Waarheid. Dit zijn de grondbeginselen van de Orde. Al van bij het begin heeft men de opdracht : "To visit the Sick, relieve the Distressed, bury the Dead and educate the Orphan." Hoewel dit in eerste instantie betrekking heeft op eigen leden ontplooit men vele aktiviteiten voor derden.

Er zijn nog andere Odd Fellow Orden naast de I.O.O.F.. Zo is er de Engelse organisatie de ‘Independent Order of Odd Fellows Manchester Unity Friendly Society’ gesticht in 1813. Er is eveneens de ‘Grand United Order of Odd Fellows’ eveneens uit Groot-Brittannië afkomstig welke in 1843 Loges stichtte in de Verenigde Staten. De I.O.O.F. heeft gedurende de eerste twintig jaar van haar bestaan nauwe banden gehad met de ‘Manchester Unity’. Naast genoemde orden bestaan er nog, vooral lokaal in Groot-Brittannië georganiseerde, Odd Fellow Ordes.

De mogelijke oorsprong naast het zoeken naar, of de behoefte aan geborgenheid, is er nog een ander belangrijk element in het menselijk denken : het zoeken naar wijsheid. Dit zoeken naar wijsheid is tot in de oudheid te vinden. Meestal waren het priesters, profeten of wijzen, kortom mensen met veel levensinzicht, die hun kennis doorgaven aan volgende generaties. Vaak gebeurde dit door inwijding en door het gebruik van symbolen aan een beperkte schare van inwijdelingen. Wij vinden deze beginselen eeuwen voor de Christelijke jaartelling in de culturen van het Nabije Oosten. Dit had via de Griekse beschaving een grote invloed op de Romeinse en op onze Westeuropese beschaving. Vast te stellen valt dat bij het merendeel der Orden steeds twee pijlers zijn te onderkennen, namelijk het zoeken naar WIJSHEID en de behoefte aan GEBORGENHEID.

Voor de geschiedenis van de hedendaagse Orden is het van belang de situatie in Groot-Brittannië van de late 17e en de 18^e eeuw te kennen. Londen ontwikkelde zich tot een van de grootste steden van de wereld. Omstreeks het jaar 1700 bestaat de bevolking in Groot-Brittannië ( Engeland, Wales en Schotland ) uit circa 5,5 miljoen inwoners. In (Groot)Londen alleen woonde meer dan 10 procent van de totale bevolking. Honderd jaar later wonen er, van de 9 miljoen Britten, reeds 13 procent in Londen. Londen is dan het centrum van het zich sterk ontwikkelende Britse rijk welke grote invloed op de 19e eeuw zal uitoefenen. De adel, de gegoede burgerij en andere invloeden uit de provincie bepaalden de aktiviteiten die we zagen ontstaan in de 18e eeuw. De koffiehuizen in Londen spelen daar een grote rol in. In deze koffiehuizen ontstaan groeperingen waaruit later de Orden groeien. Zij hebben ongetwijfeld veel gebruiken overgenomen uit deze periode en uit het verleden. Het overnemen en respectievelijk interpreteren van bepaalde kenmerken betekent NIET dat men van bepaalde instellingen afstamt of daaruit voortgekomen is. Het allerbelangrijkste echter is voor de "leden" van de koffiehuisgroeperingen dat men in deze hectische metropool ergens bij hoorde. Men kwam veelal uit kleine gemeenschappen waar een sociaal vangnet bestond. In een steeds groeiende stad zoals Londen ontbrak dit.

Vermoedelijk is de eerste Odd Fellow Loge ontstaan in 1736. In 1748 ontstaat de ‘Loyal Aristarchus Lodge’ nr 9. Hieruit blijkt dat er toen al sprake was van een Orde en een aantal loges. Hun leden behoorden tot de welstellende burgerij. Het zou te ver voeren om dieper op de ontwikkeling in de 18^e eeuw in te gaan, behalve het te vermelden feit dat in 1804 Thomas Wildey ( 1782 - ) in Londen lid werd van een Odd Fellowloge die vermoedelijk behoorde tot de Union Order. In 1802 was er een Odd Fellowloge te Baltimore en in 1806 te New York bestond de Shakespeare Loge. Deze laatste loge wordt tijdens de oorlog tussen Engeland en de Verenigde Staten van 1812 tot 1814 weer opgeheven en in 1818 opnieuw geopend. In de zomer van 1817 emigreert Thomas Wildey naar Baltimore een havenstad van circa 40.000 inwoners. De steden Washington en Baltimore waren in 1814 geteisterd door Engelse troepen. Iemand met een Engels accent werd niet direct als vriend aanvaard. Desondanks lukte het hem, reeds na anderhalf jaar, op 26 april 1819, met andere emigranten de ‘Washington Lodge nr 1’ te stichten. Toen hij deze Loge stichtte deed hij dat "volgens oud gebruik". Al snel daarna vond hij het beter een charter van de ‘Manchester Compliance’ te verwerven om meer indruk te maken op de bestaande Odd Fellowloges in de Verenigde Staten.

Deze ‘Manchester Compliance’ heette later de ‘Manchester Unity’, en werd ‘Independent’ van de andere Odd Fellow-Orden in Engeland. In 1843, hetzelfde jaar waarop de ‘Grand United Order of Odd Fellows’ haar eerste loge sticht in de USA, gaan de I.O.O.F. van Wildey en de Manchester Unity uit elkaar. De reden van deze scheiding was het bestaan van Kampementen bij de I.O.O.F.. De Kampementen werden gesticht in 1827 om de Orde en de Loges de nodige geestelijke achtergronden te geven. Omdat in de Loges zoveel tijd in beslag werd genomen door andere zaken was er geen tijd voor geestelijke verdieping.

Er werd snel ingezien dat de vrouw binnen de Orde een plaats verdiende. Dank zij de initiatieven van Schuyler Colfax ( die Vice President van de Verenigde Staten was met Grant als President ) werd op 20/09/1851 een vrouwengraad, de Rebekkahgraad ingesteld. Het kostte echter nog vele jaren voordat de eerste Rebekkah Loge te Bloomfield op 14/11/1868 werd gesticht. In 1894 werden de Rebekkah Loges onafhankelijk. Hiermee had de vrouwenloge zich als afzonderlijke tak van de I.O.O.F. gevormd.

De Orde in Nederland

De stichter van de I.O.O.F. in Nederland was Levi Elkan, die in 1865 lid was van de Loge ‘Mount Carmellodge nr. 76’ te Albany te New York. Samen met Gerrit Eliazer van Herpen die lid was van de ‘Covenantlodge nr. 16’ te Boston werden zij de grondleggers van de I.O.O.F. in Nederland. Beiden waren diamantbewerkers. In 1895 kende de I.O.O.F. vier loges in Amsterdam. In maart 1899 werd de eerste loge in Groningen gesticht gevolgd door een Loge te Den Haag. Op 2 mei 1900 vond de stichting van de Grootloge voor Nederland plaats.

In 1911 werd de eerste loge in België te Antwerpen opgericht. Er zouden er nog meer volgen waaronder een franstalige Loge. Ook Brussel kende vóór 1940 een Loge. Rebekkahloges ontstaan pas in 1920, terwijl men, na het stichten van Kampementen in 1922, in 1923 de Rijksgrootloge werd gesticht. Deze Grootloge was een onafhankelijke Grootloge zoals in Denemarken, Duitsland, Noorwegen, Zweden en Zwitserland.

Nadat er in de eerste jaren van de 20e eeuw sprake was van gezamenlijke aktiviteiten van kinderen van Odd Fellows werd in 1918 de eerste Jong Odd Fellowclub (JOF club) gesticht in Amsterdam met de naam Inter Nos. De JOF’s zouden tot laat na de oorlog verbonden blijven aan de Orde en haar organisatie. Na 1972 komt er minder strakke band via een overeengekomen convenant. De clubs maken wel altijd gebruik van Odd Fellowhuizen. Men kan lid zijn tot de leeftijd van 31 jaar. De JOF clubs zijn gemengd.

Wanneer de oorlog in mei 1940 uitbreekt, zijn er 68 loges en clubs in de beide landen en Nederlands Indië. De JOF’s hebben dan 8 clubs. De Odd Fellows werden evenals de Druïden, Rozekruisers, Vrijmetselaren bij de Duitse bezetter ‘persona non grata’ verklaard. In september 1940 werden ze verboden. Gebouwen, materiële bezittingen en parafernalia werden in beslag genomen. Het zal na de bevrijding nog vele jaren duren voordat alle rechtmatige zaken, voor zover niet vernietigd, of onrechtmatig verkocht, weer in het bezit van de Orde kwamen. Ondanks het verlies van vele leden, vooral zij die van joodse afkomst waren, en de opbouw die na de oorlog traag op gang kwam, heeft de Orde zich goed weten te herstellen.

De meeste Loges komen bijeen in gebouwen die hun eigendom zijn. Op maatschappelijk gebied worden allerlei aktiviteiten ontplooid. Maar daarnaast blijft de belangrijkste taak het ontwikkelen van die eigenschappen in de mens die leiden naar een grotere harmonie in de samenleving met het accent op meer verdraagzaamheid.