Piet Mondriaan
"Broadway Boogie Woogie"
1942/43

 

Piet Mondriaan leefde van 1872 tot 1944. Reeds op jeugdige leeftijd bezat hij de acten lager en middelbaar tekenen en vanaf 1892 studeerde hij aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten te Amsterdam. Hij heeft op vele plaatsen gewerkt, Duivendrecht, Abcoude, Oele in de buurt van Hengelo, Domburg en Parijs. Gedurende de eerste wereldoorlog verbleef hij noodgedwongen in Nederland en vestigde zich in Laren (Noord-Holland). In 1917 was hij medeoprichter van het tijdschrift "De Stijl", waarvoor hij een aantal publicaties schreef. Zoals zijn werk langzamerhand veranderde van figuratief naar, ja, wat eigenlijk? werden ook zijn pennevruchten er niet duidelijker op. Ik citeer uit het eerste nummer van "De Stijl", waar hij spreekt over de functie van primaire kleuren:
"In abstract-reëele schilderkunst is primaire kleur slechts bedoeld in den zin dat de kleur als grondkleur optreedt. De primaire kleur verschijnt alzoo zeer betrekkelijk - het principieele is, dat de kleur vrij is van het individueele en van individueele sensaties en enkel de stille ontroering van het universeele tot uitdrukking brengt. De primaire kleuren in de abstract-reëele schilderkunst zijn een voorstelling van de primaire kleur op zulk een wijze, dat zij niet meer het natuurlijke uitbeelden en toch reëel blijven."
Ik kan hier niets van maken, sterker nog, ik heb het altijd uiterst verdacht gevonden als kunstenaars ter rechtvaardiging van hun werk kwasie-wetenschappelijke verhandelingen gaan houden. Dat wat het hoofd en het hart te zeggen hebben moet uit hun werk blijken en zou geen nadere uitleg nodig moeten hebben.
Na de oorlog, in 1919, keert hij terug naar Parijs. Onder dreiging van de tweede wereldoorlog verhuist hij in 1938 naar Londen, en in 1940 naar New York, zoals zoveel kunstenaars uit die tijd, o.a. Chagall, Lipchitz en Zadkine. Daar ontstaan zijn bekendste schilderijen, zoals "Broadway Boogie Woogie", en vlak voor zijn dood in 1944 "Victory Boogie Woogie", waarover nu terecht zo'n opschudding is ontstaan. Ik heb jammer genoeg geen kleur-reproductie van dit half voltooide werkje voorhanden.

Slaat de kunstenaar in mijn ogen wartaal uit, zoals bovenstaand willekeurige citaat duidelijk demonstreert, de "kunstkenners" kunnen er ook wat van. Zo schrijft Joop M. Joosten, oud hoofd-conservator van het Stedelijk Museum in Amsterdam in BN/DeStem van 5 september j.l. over "Victory Boogie Woogie" o.a.:

"En het echt laatste werk, Victory Boogie Woogie, waaraan hij tot vlak voor zijn dood bezig was, is dus het werk waarin hij het verst gekomen is. Het werk dat het dichtst staat bij wat hem voor ogen stond: het zo exact mogelijk blootleggen en laten zien wat een werk van beeldende kunst tot een kunstwerk maakt, namelijk het in compositie vastgelegde en tot uitdrukking gebrachte evenwicht tussen de samenstellende delen.
Die delen waren, toen hij aan zijn schilderscarriëre begon, de aan de natuur ontleende vormen zoals hij die aantrof in de schilderkunst, op de schilderijen die voor hem de wegwijzers, de studie-objecten waren. Allereerst waren dat de Hollandse 17e-eeuwse meesters in het Amsterdamse Rijksmuseum en de andere Nederlandse musea, de eigentijdse Nederlandse kunst die hij in dezelfde musea aantrof, maar ook op tentoonstellingen en in de kunsthandel in Amsterdam en elders.
Wat hij daarbij moet hebben opgemerkt, is het domineren van de rechthoekige stand, gevormd door de vele steeds weer terugkerende rechtstandig geplaatste elementen als torens, molens, scheepsmasten of van nature gegroeide elementen als bomen, ten opzichte van de constant van nature gegeven horizontale lijn.....
.....Zoekend naar een manier om dat compositorische basisgegeven beeldend tot uitdrukking te brengen, kwam hij ertoe dat rechtstandige evenwicht in een spel van verticale en horizontale zwarte lijnen vast te leggen en de samenstellende delen tot adequaat staande of liggende rechthoekige vlakken terug te brengen. In dezelfde geest bracht hij de kleur terug tot de grondkleur. Tot het rood, blauw en geel waar sprake is van het tastbare, de materie. En tot de zogenaamde niet-kleuren wit, grijs en zwart, voor het niet-tastbare, immateriële: de achtergrond, de lucht etcetera. De gekleurde papieren band die hij, op welke wijze dan ook, in de New Yorkse papierhandel ontdekte, kwam - kan men wel zeggen - als een godsgeschenk. Het stelde hem in staat het als zodanig onbedoelde domineren van het zwart der verhoudingslijnen door kleur te vervangen, en de kleur en niet-kleurvlakken in elkaar te schuiven. Zoals de tastbare en niet-tastbare vormen in een Hollands schilderij in elkaar schuiven."
Begrijpt u wel?
De meest opzienbarende ontdekking is wel dat torens, molens, scheepsmasten en bomen rechtop staan en dat de einder horizontaal ligt. Daar kijken wij van op! Nog opmerkelijker is dat deze kenner de door Mondriaan opgescharrelde gekleurde strookjes papier een godsgeschenk (nog net niet met een hoofdletter) durft te noemen. Stroken papier, door gewone stervelingen plakband genoemd, worden door onze huisschilders en vooral door onze doe-het-zelvers sinds mensenheugenis gebruikt om mooie strakke aansnijdingen te maken!
Dat een kunstenaar, die verdwaald is in zijn eigen denkwereld, sprekend over zijn werkjes onbegrijpelijke wartaal uitslaat is hem vergeven. Het één brengt immers het ander met zich mee. Maar dat een hooggeleerde kunstkenner dat doet, met de kennelijke bedoeling ons wijs te maken dat we hier met misschien wel de hoogste vorm van beeldende kunst te maken hebben, houd je toch niet voor mogelijk!
De argeloze toeschouwer ziet immers niet meer dan een vlakvulling, inderdaad knap gemaakt. Ik moet de eerste nog tegenkomen die onmiddellijk uitroept: "parbleu, bomen en masten staan rechtop en de horizon ligt horizontaal!". Veeleer zal hij denken aan een prachtig motief voor een plastic tafelkleedje. Of voor de beschildering van een saaie blinde muur of een garagedeur. En daar is eigenlijk niks mis mee!

Dit alles zou de moeite niet waard zijn om over te schrijven, ware het niet dat Victory Boogie Woogie is aangekocht voor 80.000.000,-- gulden!
Volgens de regels gaan de overschotten van De Nederlandse Bank (DNB) naar de reserves en/of naar de schatkist. Nu blijkt dat, met medeweten van Kok en Zalm nota bene, DNB 110 mln gulden heeft gestort op de rekening van de Stichting Nationaal Fonds Kunstbezit, waarvan ene heer Boll voorzitter is. Dat was een meevaller, moet Boll gedacht hebben, dan kopen we toch die Mondriaan! Hij is wel een beetje duur, maar wat geeft het, geld genoeg.
Deze handelwijze noem ik zonder enige aarzeling a-sociaal. Wij hebben ons geld in goed vertrouwen aan de staat ter beschikking gesteld, in de gerechtvaardigde verwachting dat het wordt besteed aan zaken die alle mensen ten goede komen. Denken we dan meteen aan een Mondriaan? Natuurlijk niet. We denken dan bijvoorbeeld aan minstens tien hartchirurgen die alleen al van de jaarlijkse rente een leven lang aan de slag kunnen; we denken aan de zorgsector die 200 mln te kort komt en nauwelijks in staat is behoorlijke salarissen aan haar medewerkers te betalen. Voorbeelden te over, we lezen dat elke dag in de kranten.
Aan deze elitaire verspilzucht moet een einde komen!

Lees ook het onlangs in DE GROENE AMSTERDAMMER verschenen artikel:
"NOOIT MEER BOOGIE WOOGIE" !

Terug naar mijn HOMEPAGE.