Maçonnieke encyclopedie-K.

De Maconnieke Encyclopedie zoekt

Een ogenblik !

koekoek
koper
koralen
kraai
kraanvogel
krans
kreeft
krijgsbijl
kristal
krokodil
kroon
kruis
kubus
kukri
kwintessens

koekoek de 'vogel die zijn eigen naam zegt' (Gr. kokkyx, kukkos, Lat. cucullus). Bij vele volkeren gold de koekoek als zielevogel, toekomstverkondiger of lentebode. Op de scepter van de godin Hera was een koekoek afgebeeld, daar Zeus zich voor hij met haar trouwde in zo'n vogel veranderde. Al in de Oudheid was de gewoonte van de koekoek bekend om eieren te leggen in nesten van andere vogels. Nog altijd wordt 'koekoeksei' gebruikt voor een geschenk van twijfelachtige waarde of voor een ondergeschoven kind. Het aantal keren dat de koekoek roept wordt in het volksgeloof wel uitgelegd als het aantal jaren dat men nog te leven heeft, of die nog zullen verstrijken voor men in het huwelijk treedt. De koekoek is zeker sinds de zestiende eeuw ook een omschrijving voor de duivel: '(dat) haal je de koekoek', 'dank je de koekoek'. In het Alpengebied pleegt men bij het horen van de koekoeksroep met munten te rinkelen, een bijgelovige handeling die zou bewerken dat een jaar lang het geld niet op zou raken. In het 'vogelboek' van de Tibetanen, dat religieuze gedachtenlyriek bevat, is de koekoek een verhulde verschijningsvorm van de bodhisattva (verlosser) Avalokitéshvara, die anders wordt belichaamd door de DalaiLama. Zie ook: vogel

koper (Gr. chalkos, Lat. aes cuprum), dat wil zeggen 'metaal van Cyprus' van het eiland op de oever waarvan Aphrodite (bij de Romeinen Venus) uit zeeschuim ontstond. In de oude metaalsymboliek is koper daarom het aardse analogon van de planeet Venus ; in alchemistische geschriften worden ze met hetzelfde astrologische teken aangeduid. In afwijking daarvan was in het Mithras-geloof niet koper maar tin, dat met koper de legering brons vormde, het metaal van Venus, Volgens de antieke traditie (Hesiodos, Ovidius) volgde op het Gouden het Zilveren Tijdperk, en was er een Koperen Tijdperk als verbinding tussen de tijdperken van de edelmetalen en het IJzeren van nu. Koper werd, als metaal dat in de natuur in zuivere vorm voorkomt, vaak koud gehamerd (bijvoorbeeld in de prehistorie in Noord-Amerika); het was daardoor iets harder dan de gegoten variant. Ook in WestAfrika stond het als aards symbool voor warmte en licht in hoog aanzien. Evenals in de Europese Oudheid werd er in het oude China nauwelijks verschil gemaakt tussen zuiver koper (t'ung) en de legeringen brons en messing. Er werden munten uit vervaardigd met in het midden een vierkant gat, waardoor ze konden worden aangeregen. Daar het woord t'ung ook 'samen' betekent, werden er koperen munten in het bruidsbed gelegd om het paar van een blijvende band te verzekeren. In de 'hel' moeten zondaars vloeibaar koper drinken of, als het wellustelingen betreft, dansen met partners die tijdens de omhelzing in gloeiende koperzuilen veranderen. Van koper werden ook trommels en klokken voor ritueel gebruik vervaardigd. Zie ook: alchemistische symbolen; planeten

koralen worden in de volkssymboliek ondanks hun organische herkomst als edelstenen gebruikt en als zodanig beschouwd, In de Metamorfosen van Ovidius staat, dat koralen ontstonden toen bloeddruppels uit het afgeslagen hoofd van de Gorgo Medusa in het zand dropen. Rode koralen worden daarom in amuletten gebruikt als afweermiddel tegen het 'boze oog', De antieke arts Pedanios Dioskurides schrijft over hun genezend effect. Koraal symboliseert de vormende kracht van de waterwereld, in het oude China lang leven, Koraaltakjes werden tot handjes met het - fica-gebaar geslepen om demonische krachten af te weren; met hetzelfde doel werd de fallische vorm van de takjes door slijpen beklemtoond, Vooral in Italië zijn amuletten van rood (minder vaak wit of donker) koraal nog altijd geliefd. In de Oudheid meende men dat koraal bitter water in drinkbaar water kon veranderen en immuun maken tegen gif. In het alchemistische embleemboek 'Atalanta fugens' uit 1618 staat een visser afgebeeld die uit de zilten vloed van de zee de rode en witte koralen haalt symbolen voor de 'materia prima' , de oersubstantie die in aanleg al voorhanden, maar nog niet aan de lucht gehard (gefixeerd) is. Zie ook: edelstenen

kraai een in de symboliek niet van de raaf te onderscheiden vogel. Ook van hem verluidt dat zijn gevederte oorspronkelijk wit is geweest. In de Griekse sage wordt verteld dat de zonnegod Apollo zijn minnares, de koningsdochter Koronis , door een sneeuwwitte kraai liet bewaken. Deze kon echter niet beletten dat zij, reeds zwanger van de god, zich inliet met een Arcadische prins . Apollo vervloekte de in gebreke gebleven bewaakster en maakte haar veren zwart, vervolgens doodde hij de ontrouwe minnares met zijn pijlen. Haar lijk werd op de brandstapel gelegd om te worden gecremeerd, maar uit het vuur haalde Apollo het nog ongeboren kind, de genezende god Asklepios (Aesculapius) . De kraai werd vroeger als een voorspellend dier beschouwd, soms ook afgebeeld als attribuut van de god Kronos (Saturnus - Chronos) en van de Keltische god Bran. Zie ook.. raaf; vogel

kraanvogel in Schillers 'Kranichen des Ibykus' een werktuig van de goddelijke wil; in de Oudheid werd hij om zijn onvermoeibaar vliegvermogen bewonderd , een kraanvogelvleugel gold als amulet tegen uitputting. Niet zelden vindt men kraanvogels afgebeeld in gevecht met pygmeeën. De kraanvogel was het heilige dier van de godin van het gewas, Demeter. Zijn trek, waarbij hij de lente aankondigde, maakte hem tot symbool van vernieuwing (in de tijd van het christendom tot zinnebeeld van de verrezen Christus). Met zijn opvallende baltspas werd hij het voorbeeld voor de kraanvogeldans (geranikos). Evenals de ibis trok de kraanvogel de aandacht door slangen te verdelgen . In de Oudchinese symboliek was Ho, de kraanvogel, een van de beelden voor lang leven (bijv. op een steen of een pijnboom staand) en voor de relatie tussen vader en zoon (het kraanvogeljong beantwoordt de kreet van zijn ouders). Ook was hij een symbool van wijsheid, vermoedelijk omdat zijn rusthouding 'contemplatief' aandoet, De naar de zon opstijgende kraanvogel staat voor de wens om maatschappelijk carriere te maken. De dood van tao‹stische priesters wordt omschreven met de woorden yühua, dat wil zeggen ze zijn in een gevederde (kraanvogel) veranderd, In Japan stond de kraanvogel (tsuru) in aanzien als symbool voor de verhevenheid van het eilandenrijk, terwijl hij daarentegen in Indiase sagen vaak optreedt als belichaming van valsheid en arglist. Bij vele oude afbeeldingen is het onzeker of ze de kraanvogel dan wel de reiger voorstellen; deze laatste zou een witte steen in de snavel hebben als teken van zwijgzaamheid. Zie ook,. ibis; ooievaar; reiger; vogel

krans (Gr. stephanos, Lat. corona), een diadeemachtige guirlande van bladeren en bloemen, verwant met de kroon, maar vergankelijker en meer verwijzend naar tijdelijk eerbetoon dan naar soevereine macht. Niet altijd worden kransen als hoofdtooi gedragen, ze doen ook dienst als gave bij huldigingen en dodenherdenkingen met als kenmerk hun cirkelvormigheid (die staat voor duurzaamheid). In de Oudheid werd hierin het zinnebeeld van de ring gecombineerd met dat van de vegetale levenskracht . Bekranst werden overwinnaars bij wedstrijden, triomfators, maar ook bijvoorbeeld offerdieren, In de christelijke symboliek is de krans vaak symbool van de zege over duisternis en zonde, zoals de maagdenkrans, of ook het kransje dat roomskatholieke meisjes bij de eerste communie dragen; zo ook de bruidskrans, die vaak de vorm van een kroontje kreeg. Bloesemkransen gelden vaak als symbool voor aardse genoegens en voor een weelderige levenswandel bijvoorbeeld de krans van klimopbladeren die volgens het antieke volksgeloof bescherming zou bieden tegen dronkenschap. Nu worden bij kerkelijke feesten de godshuizen vaak versierd met kransachtige windsels van twijgen en bloesems, zinnebeelden van het eeuwige leven, de opstanding en de vreugde. De doornenkroon van Jezus was een parodie op de rozenkroon van de Romeinse keizers; in aansluiting hierop is zij het attribuut van heiligen als Maria Magdalena, Veronica en Catharina van Siena, terwijl een rozenkroon de heiligen Cecilia en Flavia siert . Lauwerkransen w aren het symbool van Apollo, peterseliekransen het symbool van Zeus bij diens Nemeïsche spelen (anders olijfkransen); kransen van korenaren waren aan Demeter (bij de Romeinen Ceres) gewijd, pijnboomkransen aan Poseidon, venkelkransen aan de Frygische akkerbouwgod Sabazios. Kransen van eikeloof sierden redders uit doodsgevaar. Zie ook: hoofddeksels; kroon; ring

kreeft Dit gelede dier werd vanwege zijn achterwaartse gang vaak als een ongeluksbrenger beschouwd, het werd echter ook bij regenceremoniën gebruikt. In de christelijke symboliek verwijst het doordat het van pantser verwisselt, naar het 'afwerpen van de oude Adam' en naar de opstanding uit de grafwindselen. Als waterdier is de kreeft een symbool van de oerwateren. In de Oudheid gold hij als vijand van de slangen, waarvoor het al pijnlijk zou zijn als de zon in het teken van de kreeft stond; ook werd geschreven dat herten als remedie tegen slangegif kreeften aten, en dat water waarin een week langkreeften hadden gelegen het ermee besprenkelde gewas beschermde tegen schadelijke dieren. In de traditionele symboliek werd er vrijwel geen onderscheid gemaakt tussen kreeftenen krabben.Het vierde teken van de dierenriem is naar het sterrebeeld Kreeft genoemd, De zon passeert het tussen 22 juni en 22juli (het is een waterteken meteen 'vrouwelijke natuur'). Hierheeft de maan zijn 'huis'., het bijbehorende metaal is zilver, de steen van deze maand is de smaragd. Astrologisch worden met het teken begrippen als zwangerschap, gevangenis, doop en wedergeboorte, opwekking van het bewustzijn en een neiging tot afzondering inverband gebracht . Hippokrates (ca. 460-370 v.C.)duidde op niet nader bekendegronden gezwellen (tumoren)aan met het Griekse woord voorkreeft, karkinos (Lat. cancer), misschien naar een ziekte demon in diere gedaante uit het volksgeloof. Volgens de Griekse sterren sage is de kreeft een dier dat Herakles bij diens strijd tegen deLernaïsche Hydra, een negenkoppige slang, trachtte te hinderen en hem in zijn hiel kneep;de held vertrapte de kreeft, die uit respect voor zijn doodsverachting een plaats kreeg tussende sterren. Zie ook: sterren

krijgsbijl In ons taalgebruik betekent 'de krijgsbijl opgraven' het omgekeerde van 'de vredespijp roken' . Bedoeld is de tomahawk van de Noordamerikaanse Indianen, een vaak met veren versierd en beschilderd wapen dat ook symbolisch-rituele betekenis had . Door de verhalen van J.F. Cooper werd in Europa het gebruik bekend om bij het sluiten van vrede de strijdbijl te begraven. Zie ook,. bijl; calumet

kristal in de symboolleer uitdrukking van de vormkrachten in de wereld der mineralen. Allerlei soorten kristallen, in het bijzonder edelstenen in geslepen toestand of natuurlijke halfedelstenen, hebben naast hun materiële waarde ontegensprekelijk een fascinerende werking; ze trekken de blik van de toeschouwer aan en kunnen, net als getekende of geschilderde yantra-diagrammen, als hulpmiddelen bij meditatie en concentratie dienst doen. Met hun veelheid van lichtbrekings- en spiegelverschijnselen prikkelen kristallen in hoge mate de fantasie van daarvoor gevoelige mensen en kunnen ze visionaire beelden oproepen die in de divinatorische (de toekomst voorspellende) magie een grote rolspelen (kristallomantie) . De kristallen bol van waarzeggers is echter tegenwoordig niet mineraal van oorsprong maar een zo zuiver mogelijke glazen bol. In de christelijke symboliek is het bergkristal, dat niet uit zichzelf licht geeft maar het licht van de zon stralend weerkaatst, een symbool voor Maria. Daar kristallen weliswaar tastbaar materieel, maar niettemin doorschijnend zijn vertegenwoordigen ze 'onlichamelijkheid in het lichamelijke' .Zie ook.. diamant; edelstenen

krokodil Dit grote waterreptiel, waarvan de gedaante aandie van de draak doet denken, is vermoedelijk identiek met het in de bijbel vermelde monster Leviatan, een van de schepselen van de oorspronkelijke chaos. In het oude Egypte werd de krokodil vertegenwoordigd door de god Sobek (Gr. Duchos) en vooral in de stad Schedît (Gr.Krokodilopolis) vereerd ('Lofaan u, gij die zijt opgerezen uit het oerslijk...'). Daarnaast gold hij natuurlijk als een gevaarlijk roofdier en werd hij gerekend tot het gevolg van de tegenspeler-god Seth (Sutech). Door de Sobek-aanbidders werd de krokodil niettemin vereerd en na zijn dood gemummificeerd. In Rome heerste het geloof dat iemand die met krokodillevet was ingesmeerd veilig tussen krokodillen kon zwemmen, en dat een krokodillehuid aan de poort bescherming bood tegen hagelschade .In de Middeleeuwen is de krokodil met zijn grote muil het symbool van de hellemond. De laat antieke 'Physiologus'-tekst maakt hem samen met de waterslang tot een dualistisch paar in een verhaal, waarin de laatste zich door de krokodil liet verslinden, vervolgens echter diens ingewanden verscheurde en weer levend tevoorschijn kwam. Hierbij wordt de slang, die anders als een kwaadaardig dier geldt, symbool voor de Heiland, die tussen dood en opstanding naar het vagevuur afdaalde om de daar wachtende zielen te verlossen. Daarnaast wordt de krokodil ook beschouwd als een symbool van huichelarij, daar hij volgens het volksgeloof na zijn prooi te hebben verslonden 'krokodilletranen' vergiet. In het precolumbiaanse Midden-Amerika werd het eerste van de twintig dagtekens naar een alligatorachtig reptiel (Azteeks: cipactli, Maya: imix) genoemd; het was een vruchtbaarheid en rijkdom belovend teken dat naar de mening van de priester-waarzeggers kinderzegen, geluk en macht meebracht. Naast de schildpad is in verscheidene mythen van het oude Mexico ook een krokodilachtig wezen symbool voor de aarde in de oertijd. Voor de dieptepsycholoog Aeppli lijkt de krokodil op de draak, 'alleen is hij nog meer dan deze een oeroud, lui, onbarmhartig naar de mens happend dier en daarmee een negatief symbool voor onze innerlijke energieën, voor een duffe, kwaadaardige levensinstellingin de diepte van het Collectief Onbewuste. ,Even negatief staat de krokodil aangeschreven in de middel-eeuwse Bestiaria.Zie ook.. schildpad

kroon een hoofdtooi die het hoofd van de drager schijnbaar verlengt en hem boven zijn medemensen verheft . Daardoor wordt hij gelegitimeerd als een bovenmenselijk wezen dat betrekkingen onderhoudt met de hogere wereld. Hoofddeksels inde vorm van verenkronen, hoornmaskers en dergelijke komen al voor bij volkeren die het schrift niet kennen, maar diadeemvormige kronen zijn symbool van het koningschap. De ringstructuur neemt het symbolische van de eindeloze cirkel in zich op, stralende edelstenen vergroten het exquisiet-kostbare van de kroon en voegen er hun eigen uitdrukkingskracht aan toe. De straalvormige punten doen denken aan de stralen van de zon, zoals de gekroonde heersers vaak als vertegenwoordigers van een patriarchaal-solair wereldbeeld te beschouwen zijn. Daarom zijn kronen in de regel vervaardigd uit het zonnemetaal goud. In de christelijke beeldenwereld kenmerkt de kroon niet slechts de , Maiestas Domini', maar ook de hoogste trede van het bestaan die te bereiken valt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de kroning van Maria (zij draagt vaak een kroon van twaalf sterren of met twaalf edelstenen) of bij martelaars, die werden afgebeeld met een kroon in hun bedekte handen. Martelaars voor hun geloof zijn in de vrijmetselaarssymboliek de 'vier gekroonden' (Quattuor Coronati) als schutspatroons van de onderzoeksloge met dezelfde naam .In de middeleeuwse plastiek werden de deugden geloof en hoop, de wijsheid (sophia) als-ook de kerk (ecclesia) gekroond afgebeeld, terwijl de synagoge, de belichaming van het jodendom, vaak een scheve kroon moest dragen (en ook geblinddoekt werd afgebeeld). Een drievoudige kroon (tiara) verwijst naar de paus, een vijfvoudige draagt op schilderijen God de Vader. In de Oostaziatische symboliek geldt een bloesemvormige kroon als teken voor het bereiken van een hoger ontwikkelingsstadium, voor de verheffing van het spirituele element boven de lichamelijkheid. Hiermee verwant zijn in het avondland bruids- en doden-kronen, die de overgang uitdrukken naar een nieuwe toestand, maar ze zijn simpeler van vorm dan de kroon en eerder als een kransachtige tooi te beschouwen.Zie ook.. gier, hoofddeksels; krans

kruis het meest universele onder de eenvoudige symbolische tekens, geenszins beperkt tot het christendom. Het geeft allereerst de oriëntering in de ruimte weer, het snijpunt van boven/beneden en rechts/links, de vereniging van vele dualistische stelsels in de vorm van een totaliteit , corresponderend met een mensen gedaante met uitgestrekte armen. Het kruis vertegenwoordigt wanneer men de blik op de hoekpunten richt viervuldigheid, als men het snijpunt (het eigen standpunt) erbij betrekt echter ook vijfvuldigheid. Naast de cirkel is het een structurerend element in veel mandalavormige meditatie-afbeeldingen en in het grondplan van tempels en kerken. In tal van culturen zijn afbeeldingen van het wereldbeeld kruisvormig opgebouwd (bijv. in de Oudmexicaanse 'Codex Fejérvàry-Mayer'). Ook het bijbelse paradijs wordt met de vier rivieren die eraan ontspringen op een dergelijke manier voorgesteld. Het kruis binnen een cirkel (het wielkruis) heeft niet alleen kosmologische betekenis , maar verzinnebeeldt ook de vier jaargetijden. Wat de verticale as betreft hangt het kruis, dat Zenit en Nadir verbindt, symboolkundig ook samen met de wereldas (- boom, berg, paal). Horizontaal verdeelt het kwadraten in gelijke vierkanten, bijvoorbeeld bij de ideale Romeinse stad met haar in alle wijken aanwezige, elkaar in het centrum kruisende straten 'decumanus' en 'cardo' . Oude steden zijn ook in later tijd onderverdeeld in echte 'kwartieren' . In de Middeleeuwen zijn voorts schematische wereldkaarten vaak kruisvormig geconstrueerd, met Jeruzalem in het centrum. Kruiswegen, dat wil zeggen wegkruisingen , worden vaak, bijvoorbeeld in de symboliek van Afrikaanse volkeren, gezien als snijpunten tussen de wegen van de levenden en die van de doden. In magische bezweringsvoorschriften worden zulke wegkruisingen vermoedelijk aanbevolen omdat ze geesten in de ban kunnen slaan die aarzelen welke weg ze zullen inslaan. Kruisen in vreemde culturen werden door de christenen vroeger vaak ten onrechte opgevat als teken dat er al eerder missionarissen waren geweest, bijvoorbeeld bij het bladvormige kruis in de tempel in de Maya-stad Palenque in Yucatan, dat in werkelijkheid een kosmische boom voorstelt. De christelijke speculatie verbindt de kruisvormige plaatsbepalingsbeelden met het beeld van Christus' kruis, bijvoorbeeld in het buitenkerkelijk overgeleverde verhaal van het 'Adamsboek' (- grotten). Op bevel van Noach wordt, door diens zoon Sem en kleinzoon Melchisedek onder geleide van een engel, het gebeente van de eerste mens van de grot waar het begraven ligt overgebracht naar een plek bij 'het middelpunt der aarde. En daar hangen vier aarden samen. Want toen God de aarde schiep liep Zijn kracht voor haar uit, en de aarde liep haar van vier kanten als wind en zacht waaiend achterna. En daar (in het middelpunt) bleef Zijn kracht staan en kwam tot rust. Daar zal de verlossing worden volbracht ... Toen ze bij Golgotha kwamen, wat het middelpunt van de aarde is, liet de engel Sem deze plek zien ... Daar weken de vier delen vaneen, en de aarde opende zich in de vorm van een kruis, en Sem en Melchisedek legden het lijk van Adam erin ... de vier zijden bewogen en omsloten het lijk van onze vader Adam, de deur van de buitenste aarde sloot zich. En de plek werd "schedelplaats" genoemd omdat het hoofd van de hele mensheid er werd neergelegd...' Op middeleeuwse schilderijen van de kruisiging kan men daarom vaak aan de voet van het kruis van Christus op Golgotha de schedel van oervader Adam zien (W .Müller, 1961). De gangbare christelijke kruissymboliek heeft betrekking op het werktuig dat werd gebruikt bij de terechtstelling van Jezus, een uiterst gruwelijk instrument dat echter door de verrijzenis tot symbool voor eeuwig leven werd. Vanwege de smadelijkheid van deze manier van terechtstellen werd het kruis in Europa aanvankelijk slechts aarzelend geaccepteerd (gevoelsmatig was het te vergelijken met de latere galg) en pas in de Romaanse tijd werd het erkend als symbool van de triomf over de dood. Het oudste gedateerde kruis in deze zin stamt uit het jaar 134 (Palmyra). Nietchristenen kwam de kruisverering grotesk voor , zoals een graffito van ca. 240 n.C. op de Romeinse Palatijn bewijst, die een gekruisigde laat zien met een ezelskop en de inscriptie 'Alexemenos vereert zijn god' (spotcrucifix). Bij de kruisiging van Jezus had het kruis waarschijnlijk eerder een T-vorm, en als 'Tau-kruis', ook Antoniuskruis genoemd, is dit een oud symbool van goddelijke uitverkiezing. Qua vorm herinnert het kruis ook aan het hamersymbool (Thors hamer, geliefd amulet bij de Germanen), Met een cirkel of ovaal bekroond wordt het tot het Egyptische levenskruis (Ankhkruis, luskruis, crux ansata), dat vaak in de hand van goden of farao' s werd afgebeeld, bijvoorbeeld van de zonnegod Aton onder het monotheïsme van Echnaton (Amenhotep IV). Egyptische christenen (Kopten) aanvaardden het luskruis als symbool van het eeuwige leven door de offerdood van Christus ; het komt van de zesde tot de negende eeuw op grafstenenvoor. Nu is het vaak het symbool van esoterische groeperingen die zich op 'oude wijsheid' beroepen. Onder de talrijke kruisvarianten met een gevarieerde uitdrukkingskracht verdient nog vermelding het X-vormige Andreaskruis, het crux decussata waarop de apostel Andreas zou zijn terechtgesteld en dat als kruisvormige inkerving zowel op prehistorische botten als op magische bezweringsinstrumenten verschijnt; daarnaast het Petruskruis, waarbij de dwarsbalken beneden zijn aangebracht omdat de apostel op een omgekeerd kruis zou zijn terechtgesteld . Krukkenkruisen zijn kruisvormig verviervoudigde T-kruisen; ze duiken op in de tijd van de Merovingen en zijn als 'liturgische kruisen' in de sacrale kunst opgenomen. Het 'Russische kruis' wordt herleid tot een kruis met een inscriptiebord (titulus) en een schuine voetbalk. Het Y -vormige vorkkruis wordt vaak van takstompen voorzien en verwijst naar oude levensboom-zinnebeelden . In de heraldiek kent men talrijke kruisvormen, die voor een deel symbolische uitdrukkingskracht hebben. Vermelding verdient het Jeruzalemkruis, een krukkenkruis met vier kleine kruisen in de hoeken dat tijdens de kruistochten het wapen was van het koninkrijk Jeruzalem. De in totaal vijf kruisen verwijzen naar de vijf wonden van de gekruisigde. Een combinatie van kruis en cirkel waarbij de kruisbalken tot buiten de cirkel reiken, wordt queestekruis genoemd; de queeste was de speurtocht van ridders naar avonturen om hun ridderlijkheid te toetsen . Als leliekruis wordt een wapenvoorstelling aangeduid waarbij de vier kruisbalken aan hun uiteinden het heraldisch vereenvoudigde leliesymbool vertonen. Het is het ordeteken van de in l156 gestichte ridderorde van Alcantara in Castilië. Zie ook.. ankh; anker; boven/ beneden; vier; vierkant

kubus in symbolische zin de driedimensionale uitdrukking van het vierkant, een zinnebeeld van het vaste en duurzame; het in de natuur voorkomende kubische steenzoutkristal geldt als evident bewijs van de harmonische 'scheppende natuurkrachten' . Het in de alchemie als 'element , sal (eigenlij k: zout) aangeduide tastbare principe hangt hier zeker mee samen. Onder de door Plato onderscheiden 'regelmatige lichamen' correspondeert de kubus met het element aarde. In de vrijmetselaarssymboliek stelt een kubus de 'behouwen steen' voor, die door vorming uit de ruwe steen van de leerling is voortgekomen en de gezel symboliseert ; hij dient ingevoegd te worden in het fundament van de ideale tempel, De vorming duidt op de zedelijke vorming van de leerling, de harmonische vorm op het aanleggen van de nodige zedelijke maatstaven, en zo wordt de kubische steen tot sociaal symbool van de vrijmetselaars. De kubus als dobbelsteen is voorzien van 'ogen' , zodanig dat twee tegenoverliggende zijden altijd het getal zeven opleveren . Etruskische dobbelstenen hadden telwoorden in plaats van stippen. De zegswijze 'de teerling is geworpen' (teerling = dobbelsteen) gaat terug op een uitspraak van Julius Caesar. toen hij in het jaar 49 v.C. de Rubicon overstak (jacta alea est, geciteerd en gelatiniseerd door Suetonius, en ontleend aan een uitspraak van de Griekse toneelschrijver Menander , 342-291 v.C.); sinds het humanisme werden dit gevleugelde woorden. In tal van sagen en sprookjes spelen dobbelstenen de rol van bovenmenselijke lotsbestemming ('het lot is geworpen' , de zaak is beslist). Doorgaans weinig opgemerkt blijft het feit, dat het 'hemelse Jeruzalem' in de Openbaringvan Johannes (21:16-17) als kubusvormig wordt voorgesteld : 'haar lengte en haar breedte en haar hoogte waren gelijk' een kubus met een ribbe van twaalfduizend stadiën (2220 km), gebaseerd op het twaalftal. Ook de Ka' aba te Mekka, pelgrimsoord van islamieten, heeft de vorm van een kubus. Zie ook: vierkant

kukri het dolkmes van de gurkharegimenten in Nepal, een kromme dolk met naar binnen gebogen snede. Twee gekruiste kukri's zijn het wapen van deze door Engelse instructeurs gerekruteerde huurlingen, die als gevreesde krijgers in verscheidene delen van Azië waren gestationeerd. Het wapen stemt overeen met het Europese symbool van de twee gekruiste zwaarden, dat 'veldslag' betekent.

kwintessens in het spraakgebruik overgegaan symbool, ontleend aan de op Aristoteles teruggaande opvatting dat de vier klassieke elementen (water, vuur, aarde en lucht) aangevuld moesten worden met een vijfde oeressentie (Lat. quinta essentia) , het zuiver spirituele element van de 'ether'-achtige wereldgeest, de ziel. Het aandeel daarvan in de wereld moest door geestelijke activiteit, die tot het wezenlijke voert, verhoogd worden. Dit 'vijfde element' , de kroon op de vier overige, wordt o.a, in het water als de dolfijn, in de lucht als de adelaar, in het vuur als de feniks en op aarde als de mens gezien, maar zou tevens elk afzonderlijk element omgeven en daar boven uitstijgen. De grafische voorstelling van de kwintessens-gedachte is het pentagram. Zie ook: adelaar; dolfijn; feniks; pentagram