Yoga
Youth for Christ
Zaidieten
Zarathoestra
Zen
Zevendedagsadventisten,
Zevendedagshaptisten,
Zeveners,
Zionistische onafhankelijke kerken,
Zoroaster,
Zwingli-Bond
Yoga
(Sanskritt = lett.: methodischeinspanning)*de gemeenschappelijke methode waarin de grote Indische wijsgerige en godsdienstige systemen, zoals de *Samkhya, de *Vedanta, het * boeddhisme en het *tantrisme, die zonder uitzondering de uiteindelijke geestelijke bevrijding van de mens ten doel hebben, hun praktische toepassing vinden. De yoga is een synthese van mystiek en ascese. Het is het streven om door lichamelijke afstervings- en geestelijke concentratiemethoden tot hogere bewustzijnstoestanden te geraken. en uiteindelijk de 'unio mystica' te bereiken en daarmee de verlosssing uit de kringloop der wedergeboorten. Het klassieke standaardwerk over yoga is het Yogasurra van Patanjali (vermoedelijk 5de eeuw n.C.). die het niveau van de yogatechniek verhoogde en. hoewel hij vooral de praktijk behandelde. daaraan een metafysische grondslag gaf. De yoga. die zich theoretisch sterk op de samkhya orienteerde, werd nu een eigen wijsgerig-levensbeschouwelijk richting, een zgn. darsjana.

De praktijk bestaat uit een cursus in acht geledingen (anga's), hoofdzakelijk een strenge psychische training. De acht geledingen zijn achtereenvolgens:
I . yama (bedwang): een aantal regels voor goed gedrag. o.a. de ahisn.vtl (niet schaden van levende wezens), niet liegen, enz.;
2. niyama: observanties als reinheid, studie. ascese enz.:
3. asana: bepaalde lichaamshoudingen die de geestelijke concentratie begunstigen:
4. pranayama: de regeling der ademhaling:
5. pratyahara: het 'terugtrekken' der zinnen van de objecten. wat moet leiden tot volledige beheersing der organen:
6. dharana: het concentreren van het denken op een bepaald punt: daaruit vloeit
7. de dhyana, 'meditatie', voort, die tenslotte uitmondt in
8. de samadhi. de volledige concentratie en identificatie met het doel.

In het boeddhisme is yoga een zeer belangrijke factor. Boeddha wordt vaak de Mahayogi. de grote Yogi. genoemd. Het Mahayana leert een opklimmende reeks van meditaties en contemplaties, die de samadhi. de mystieke. visionaire extase. waarin men het Nirvana kan erkennen, ten doel hebben. Naast deze klassieke raja yoga ontwikkelde zich de hatha yoga, die, op een speciale mystiek-fysiologische theorie gebaseerd, leert een goddelijke kracht ('slangekracht': kundalini) in het lichaam te wekken en te laten opstijgen en zo de verlossing te realiseren. Deze methode vereist een volstrekte controle van alle automatisch verlopende lichaamsprocessen . In minder extreme vormen wordt yoga, als bevorderlijk voor de gezondheid, wel in praktijk gebracht zonder religieuze bedoelingen.

Lit.: R. GARBE, Samkhya und Yoga (1896); J. H. WOODS, The yoga-system of Patanjuli (1914); R. ROSEL, Die psychologischen Grundlagen der Yogapraxis(lg28); S. LINDOUIST Die Methoden des Yoga (1932); J. W. HAUER, Yoga als Heilweg (1932); M. ELIAI)E. Yoga. Essai sur les origines de la mystique indienne (1936); Le yoga tibetain, uitgeg- d W. EVANS-WENTZ, in het Frans vert. d. M. LA FUENTE (1938, 1949); J. GONDA, Inleiding tot het Indische denken ( 1948) . A. DANIFLOU, Yoga, the method of reintegration ( I g4X ): M. ELIADE, Techniques du yoga (1948); M. CHOISY, Yoga et psychanalyse (1949): M ELIADE, Le yoga (1954); J. GONDA, Die Religionen Indiens, I (1960); K. T. BEHANAN Yoga (1964); J. EVOLA, Le yoga tantrique (1971 ); N. DOUGLAS, Tantra yoga ( 1971).
"Youth for Christ
protestantse jongerenbeweging. gesticht op 8 jan. 1945 in Detroit (Ver. Staten). nadat leiders van opwekkingsbewegingen (o.a. Torrey Johnson van de Cleveland Youth for Christ. Billy Graham en Charaes Templeton) tijdens de oorlogsjaren met succes onder jongeren en militairen gewerkt hadden. Men verzamelde hen op de zaterdagavonden in bioscopen en theaters. Op deze 'rally's' wekt men op tot bekering en het nemen van een beslissing voor Christus . waarna men door handopsteken te kennen kan he ven met hem een nieuw leven te willen beginnen. Er wordt naar de kerken toegewerkt. Na de oorlog breidde de beweging zich ook buiten de Verenigde Staten snel uit: zij werkt nu in ruim 60 landen in een bijbels-orthodoxe en pietistische geest. Een vaste organisatie ontbreekt: wel bestaan er comite's voor het beleggen van rally's.
Zaidieten">
sjititische sekte. genoemd naar Zaid ibn Ali (een achterkleinzoon van Ali; * Sjitieten), die omstreeks 740 als eerste na de nederlaag der Alident,i. Kerbela via een gewapende opstand de Omajjaden het kalifaat trachtte te ontnemen. De opstand werd echter spoedig onderdrukt; Zaid werd in een straatgevecht gedood. Zijn aanhangers bleven aan verscheidene Alidische opstanden deelnemen en verenigden zich na verloop van tijd tot een sekte die zich door een grote gematigdheid onderscheidt van de overige sjiitische groeperingen. Uit de zaidieten kwamen in de loop der eeuwen verscheidene politieke bewegingen voort; zo hebben afstammelingen van Zaid ibn Ali sedert de 1e eeuw herhaaldelijk kleine. onafhankelijke dynastieen gesticht in Perzie. Van groter belang is echter de beweging van al-Hadi ila al-Hakk (Arab., = hij die naar de waarheid leidt), die in de 9de eeuw Jemen veroverde en daar een zaiditisch rijk stichtte. dat tot het uitroepen van de republiek in 1962 in stand bleef. Thans is ca. 55% van de bevolking van (Noord-)Jemen zaiditisch. De zaidieten hebben een eigen theologische en juridische literatuur, die weinig verschilt van die van de soennitische islam.

Lit.: C. VAN ARENDONK De opkomst van het Zaiditische imamaat in Yemen (1919); att Zaidiya, in: Shorter encyclopaedia of Islam, uitgeg. d. H. A. R. GIBB en J. H. KRAME4 (fotomech. herdr. 1961).
Zarathoestra">
of Zoroaster, de stichter van het mazdeïsme, de Oudperzische godsdienst die zijn voortzetting vond in het *parsisme. Vermoedelijk heeft hij ca. 600 v.C. in het noordoosten van Perzië geleefd en gewerkt. Zijn stem klinkt uit de Gatha's. een bundel liederen in de Jasna van de *Avesta, het heilige boek van het mazdeïsme en het parsisme. Zarathoestra streefde naar een sociaal-religieuze hervorming, in trouw aan Ahoera Mazda (God) en diens rijk van waarheid en gerechtigheid. Hij streed voor het recht van de atmen en voor een goede verzorging van het vee. Behalve profeet en hervormer was hij ook priester, omdat het cultische gezang een rol speelde in de ere dienst die hij stichtte. Bovendien kan men hem een eschatologische visie toeschrijven. aangezien hij als omraming van zijn prediking een beeld van de geschiedenis ontwierp waarbij het gebeuren. dwz. de worsteling van het rijk van de waarheid en dat van de leugen, heenstuwt naar een 'eschaton' een eindfase. waarin de triomf van Ahoera Mazda volkomen zal zijn. een idee dat aan de verkondiging van de profeten van het Oude Testament doet denken.

Lit.: A. V. WILLIAMS JACKSON, Zoroaster, the prophet of ancient Iran (1890); H . LOMMEL Die Religion Zarathustras nach dem Avesta hergestellt (1930); H S NYBERG. Die Religionen des alten Iran (1938); E. HERZFELD, Zoroastre and his world (1947), J Duchesne-Gillemin, Zoroastre (1948); W. B. HENNING, Zoroaster, politican or witch doctor (1951) . H. HUMBACH, Die Gathas des Zarathustra (z din., 1959); G. WIDENGREN, Die Religionen Irans (1965); B. SCHLERATH (red.), Zarathustra (1970).
Zen ">
(Japanse uitspraak van Chinees tsjan, v. Sanskrit dhyanel = meditatie) is een vorm van *boeddhisme die pretendeert de ware geest daarvan. bestaande in de ervaring van de door Boeddha verworven verlichting, door te geven. Zen is afkering van theorie, prediking en explicatie, hecht veel waarde aan mensenliefde en weigert blindelings teksten en doctrines te volgen. Lichamelijke en geestelijke discipline, verkregen door meditatie, worden toegepast als beste middel om de verlichting deelachtig te worden, dwz. om de transcendente wijsheid (praina) uit het onderbewustzijn te wekken. De aanhanger wiens geest verlicht en bevrijd is, zal zonder vrees of bijbedoelingen. spontaan en in volstrekte zielerust aan het gewone leven deelnemen. De Indische monnik Bodhidharma, die ca. 520 n.C. in China kwam. wordt als eerste patriarch der zen-boeddhisten beschouwd. Na een enorme groei en bloei in China kreeg de sekte in de 12de eeuw vaste voet in Japan. Enerzijds werd zen er de bezieler van de kunstenaar. anderzijds wees het de weg aan de samoerai (krijgsadel) en vormde het de basis voor de militaire geest van Japan. Het zen-boeddhisme heeft, zoals in het algemeen het gehele denken van Verre Oosten, na de Tweede Wereldoorlog veel verbreiding gevonden in Amerika en vandaar in de overige westerse wereld.

Lit.: D. T. Suzl Kl Essays inzen buddhism (3din., 1927-1933); IDEM, Introduction to zen buddhism (19a4); iDEM, Zen and its influence on Japanese culture (1938); IDEM, Manual of zen buddhism(lg60); A. WATTs,Zen-boeddhisme(lg63); WATANAsE SHoKo, Japanese buddhism (1968); R. LINSSEN, LeZen (1969); R. MASUNAGA, A primer of soto zen (1971) . K. GRAF DURCKHEIM, Zen und wir (21972).
Zevendedagsadventisten, ">
z Adventisten: Sabbattisten.
Zevendedagshaptisten, ">
z Sabbattisten.
Zeveners, ">
z Isma'ilieten.
Zionistische onafhankelijke kerken, ">
z Afrikaanse onafhankelijke kerken.
Zoroaster,">
z Zarathoestra .
Zwingli-Bond ">
(genoemd naar de Zwitserse kerkhervormer Huldrych Zwingli. 1484 1531), Nederlandse vereniging van principieel-vrijzinnige christenen. binnen en buiten de Nederlandse kerken. opgericht in 1948 en voortgekomen uit de lezerskring van het veertiendaagse blad Zwingli. ontstaan op 25 juni 1945. De Bond neemt stelling tegen wat genoemd wordt de 'denaturering en uitholling' van het vrijzinnige christendom ten gevolge van de door hem geconstateerde zwenking naar rechts bij de meerderheid van de zich vrijzinnig noemende predikanten . De Zwingli-Bond heeft zich in de jaren 1944 1950 heftig hoewel zonder succes verzet tegen de reorganisatie van de Nederlandse Hervormde Kerk, die men vanwege haar orthodoxe geest en leertuchtelijk karakter voor vrijzinnigen onaanvaardbaar achtte. Onder principieel-vrijzinnig christendom verstaat men een christendom dat ten volle recht doet aan het groeiend waarheidsbesef van de menselijke geest en daarbij de boventijdelijke kern van het Evangelie vasthoudt. De naam 'Zwingli' is gekozen als een symbool, omdat men in de geest van deze hervormer een moderne structuur meent te herkennen. Ledental in 1973: ca. 1000. Orgaan: Zwingli. Voorts z Vrijzinnigheid.

Lit.: H. VAN LUNZEN, De ontrouw van de Ver. van vrijz.-hervormden in Ned. jegens de werkelijk-vrijzinnigen ( 1961), en andere brochures; J. BUITKAMP en P. D. VAN ROYEN, Op de bres. Waarheidsdienst is godsdienst (1967).